Smog, choć nie jest zjawiskiem widocznym gołym okiem, stanowi poważną kwestię zagrażającą zdrowiu Polaków, zwłaszcza podczas późniejszej części jesieni oraz zimy. Jest to problem, który wymaga natychmiastowej uwagi, ze względu na dowody naukowe wskazujące na istnienie bezpośredniego związku między ekspozycją na zanieczyszczone powietrze a negatywnymi efektami dla zdrowia. Co gorsza, wielokrotne badania potwierdziły, że polskie miasta niestety zajmują wysokie miejsca w światowych rankingach dotyczących poziomu zanieczyszczenia powietrza. Mimo to, niewystarczająca świadomość społeczna utrudnia efektywne przeciwdziałanie temu problemowi.
Słowo „smog” jest połączeniem dwóch terminów angielskich: 'smoke’, czyli dym i 'fog’, co oznacza mgłę. Termin ten pojawił się po raz pierwszy w Londynie w 1952 roku, gdy miasto doświadczyło tragicznych następstw tego atmosferycznego fenomenu. Tysiące mieszkańców zmarły w wyniku niewydolności oddechowej i uszkodzenia układu oddechowego. Smog powstaje na skutek braku wiatru, dużej wilgotności powietrza oraz obecności różnych zanieczyszczeń. Jego skład zależy od miejsca występowania oraz zawartości konkretnych tlenków.
Podstawą smogu są cząsteczki pyłu unoszące się w powietrzu, które są bogate w różne gazy, takie jak tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon i tlenek węgla. Pył ten zawiera również szereg związków chemicznych, w tym metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), znane ze swoich silnie rakotwórczych właściwości. W Polsce obecne są także pyły PM10 i PM2,5, uznawane za jedne z najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń atmosferycznych. Pyły PM10 to cząsteczki o średnicy nie większej niż 10 μm, które zawierają między innymi toksyczne dioksyny i furany, powstające podczas spalania paliw stałych i ciekłych.
Niestety, nasz kraj jest jednym z europejskich liderów pod względem zanieczyszczenia powietrza. Według danych Polskiego Alarmu Smogowego z 2021 roku, miasta takie jak Nowa Ruda, Sucha Beskidzka, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz i Nowy Targ były najbardziej zanieczyszczone. Kraków od lat utrzymuje się na czele globalnego rankingu zanieczyszczenia powietrza. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest emisja spalin z kotłów i pieców na paliwa stałe, zwanych „niską emisją”, oraz spalanie węgla niskiej jakości w urządzeniach, które nie spełniają żadnych norm emisji spalin.
Smog, mimo że jest niewidoczny dla ludzkiego oka, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Coraz więcej badań naukowych koncentruje się na wpływie smogu na zdrowie publiczne. Smog osłabia obronność układu oddechowego, sprzyja rozwojowi infekcji i utrudnia wymianę gazową w płucach, co obciąża serce. Kaszel jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu przed zanieczyszczonym powietrzem, ale jest skuteczny tylko przez krótki czas i służy do eliminacji szkodliwych pyłów z dróg oddechowych. Kaszel wywołany przez smog szybko przechodzi ze stadium suchego kaszlu do stadium produktywnego kaszlu.